Panel jady – ekstrakty i 4 komponenty alergenowe

Ilościowe oznaczenie w surowicy przeciwciał IgE specyficznych w stosunku do istotnych klinicznie alergenów  molekularnych jadu pszczoły: Api m 1, (i208) i  Api m 10 (i217); jadu osy: Ves v 1 (i211) i Ves v 5 (i209)  oraz ekstraktów jadu pszczoły (i01); osy (i3); szerszenia (i75) oraz reszt węglowodanowych, CCD (k202). Ze względu na złożony skład jadu i indywidulane cechy badanego, wpływające na obraz kliniczny alergii, za pożądane uznaje się stosowanie testów molekularnych łącznie z klasycznymi testami opartymi na pełnych ekstraktach jadu. Uczulenie na  jad owadów błonkoskrzydłych (pszczół, trzmieli, os i szerszeni) powoduje czasami ciężką, niekiedy śmiertelną, alergiczną reakcję anafilaktyczną. Diagnostyczne testy in vitro (i in vivo) oparte na pełnych ekstraktach jadu nie są w stanie różnicować uczulenia pierwotnego na jad określonego gatunku od współuczulenia (pszczoła/osa) lub laboratoryjnej i klinicznej reaktywności krzyżowej. Konieczne więc jest wskazanie uczulających, gatunkowo swoistych alergenów molekularnych, w oparciu o tzw. diagnostykę molekularną. Trudności diagnostyczne w przypadku  alergii na jad błonkoskrzydłych wynikają z międzygatunkowych podobieństw sekwencji aminokwasów alergenów glikoproteinowych oraz wysokiego stopnia ich glikozylacji przez identyczne  determinanty węglowodanowe, określane jako  CCD (ang. cross-reacting carbohydrate determinants). IgE wiążące CCD o charakterze N- i O-glikanów nie posiadają znaczenia klinicznego, lecz zawyżają wyniki pomiarów opartych na ekstraktach alergenowych. Wskazanie prawdziwie uczulających (stymulujących swoistą IgE) alergenów molekularnych konieczne jest dla określenia zasadności swoistej immunoterapii alergii (SIT), umożliwiające  częściową lub całkowitą tolerancję jadu i redukcję objawów uczulenia.
Molekularna diagnostyka alergii opiera się na wskazaniu molekularnych komponent tzw. źródła alergenów – tu: jadu, odpowiedzialnych za uczulenie. Identyfikacja dokonywana jest na podstawie pomiaru stężenia IgE specyficznej dla istotnych alergenów molekularnych (sIgE).  Wzrost stężenia sIgE jest proporcjonalny do nasilenia alergii. Znajomość właściwości alergenów molekularnych wskazanych przez pomiar sIgE pozwala na: ustalenie rodzaju uczulenia (monouczulenie, współuczulenie, reaktywność krzyżowa kliniczna i in vitro); ustalenie rodzaju i rozległości reakcji alergicznych; sposobu ograniczania potencjału uczulającego; zasadności wdrażania specyficznej immunoterapii oraz na ustalenie reaktywności krzyżowej z homologicznymi alergenami molekularnymi z innych źródeł oraz z CCD. Z powodu silnej glikozylacji alergenów cząsteczkowych jadu, nawet 30% wyników pomiarów swoistych dla nich IgE jest zawyżona, gdyż IgE anty-CCD są nieme klinicznie – nieistotne lub mało istotne. Dodatkowo, brak swoistości gatunkowej CCD powoduje silną międzygatunkową/międzyrodzajową laboratoryjną reaktywność krzyżową sIgE, uniemożliwiająca odróżnienie uczulenia pierwotnego od klinicznej reaktywności krzyżowej. Udział IgE anty-CCD w puli sIgE wiążących poszczególne alergeny molekularne zredukowano przez zastosowanie cząsteczek rekombinantowych, pozbawionych CCD. Dodatkowo, panel zawiera jako odrębny element CCD (k202). Stężenie sIgE związanych z tym markerem pozwala na szacunek udziału IgE anty-CCD w pulach sIgE wiązanych przez pełne ekstrakty poszczególnych jadów.
Zastosowanie w panelu rekombinantowych alergenów pszczoły miodnej: Api m 1 i Api m 10 pozwala na wykazanie pierwotnego, swoistego uczulenia na jad pszczoły  oraz na różnicowanie pierwotnego uczulenia na jad pszczoły i os. Zastosowanie rekombinantowych alergenów głównych osy: Ves v 1 i Ves v 5 pozwala na różnicowanie uczulenia na pszczołę i osę,  choć nie pozwala na rozróżnienie uczulenia w obrębie rodzajów os: Vespula i  Polistes (klecanki). Czułość diagnostyczna osiągana przy równoczesnym pomiarze sIgE dla: rVes v 5 i rVes v 1 osiąga 92-98%. Uważa się, że czułość testu zależy głównie od pomiaru sIgE dla Ves v 5, a specyficzność od pomiaru sIgE dla obydwu: Ves v 1 i Ves v 5.
Api m 1 (i208) – gatunkowo specyficzny alergen główny jadu pszczoły, biochemicznie silnie glikozylowana fosfolipaza o ciężarze 16 dDa. Przeciwciała swoiste dla Api m 1 są obecne u 57-97% uczulonych na jad pszczeli.
Api m 10 (i217) – gatunkowo specyficzny alergen główny jadu pszczoły, wysoko glikozylowana ikarpina. Pomiar sIgE dla Api m 10 zwiększa czułość oznaczenia oraz specyficzność/selektywność rozpoznania alergii. sIgE dla Api m 10 są obecne u 51.5-62% osób z alergią na jad pszczeli.
Ves v 1 (i211) – alergen główny jadu os rodzaju Vespula, biochemicznie fosfolipaza  (Phospholipase A1) o ciężarze 35kDa  i częstości uczulania 33.3 – 54%.
Ves v 5 ( i209) – drugi alergen głównym osy, tzw. antygen 5, o ciężarze 25 kDa, nieznanej funkcji. Najobfitszy alergen jadu, o prawie 100%  częstości uczulania (wg różnych źródeł 84.5 – 100%).
Użądlenia szerszenia (Vespula crabro) są dość rzadkie, a reakcje alergiczne na jad sporadyczne, lecz mogą być bardzo silne, łączące się z trzykrotnie wyższym ryzkiem śmierci niż w przypadku ukąszenia przez osy lub pszczoły. Do tej pory w jadzie V. crabro (i75) scharakteryzowano trzy alergeny molekularne o znacznym stopniu klinicznej reaktywności krzyżowej  z białkami homologicznymi głównie jadu os (rodzajów: Vespula spp, Polistes, Dolichovespula i Polybia). Wszystkie alergeny molekularne panelu wytworzone zostały  na drodze inżynierii genetycznej, stąd ich nazwy kodowe poprzedzone są literą r.