Uczulenie na kwas hialuronowy – jakie są objawy?

Kwas hialuronowy, powszechnie stosowany w rozmaitych dziedzinach medycyny, uchodzi za substancję bezpieczną i dobrze tolerowaną, ponieważ naturalnie występuje w ludzkim organizmie. Mimo to u części osób po jego podaniu mogą wystąpić reakcje nadwrażliwości. Warto podkreślić, że źródłem problemu zwykle nie jest sam kwas hialuronowy, lecz obecne w preparacie dodatki, konserwanty czy zanieczyszczenia powstałe w procesie produkcji.

Czym jest kwas hialuronowy?

Kwas hialuronowy (ang. Hyaluronic Acid, HA), wbrew nazwie, nie jest kwasem a biopolimerem, który występuje we wszystkich żywych organizmach, głównie w postaci soli sodowej hialuronianu sodu. Po raz pierwszy został odkryty i wyizolowany w 1934 roku przez amerykańskich naukowców, Karla Meyera i Johna Palmera, którzy pozyskali go z ciała szklistego bydlęcego oka.

U człowieka kwas hialuronowy naturalnie występuje głównie w tkance łącznej, w macierzy międzykomórkowej naskórka oraz skóry właściwej i w pępowinie. Dodatkowo znajdziemy go między innymi w:

• chrząstce i maziówce stawów,
• ciele szklistym oka,
• ścianie naczyń krwionośnych,
• krążkach międzykręgowych kręgosłupa,
• tkance mięśniowej,
• nerkach,
• płucach,
• mózgu,
• moczu,
• surowicy krwi.

Kwas hialuronowy ma postać gęstej, szklisto-przezroczystej substancji, która przypomina lepki żel – jego charakterystyczny wygląd stał się inspiracją do nadania polimerowi nazwy, wywodzącej się z greckiego słowa „hyalos”, oznaczającego „szkło”.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/artykuly/zaczerwienienia-na-skorze/

Kwas hialuronowy pełni ważną rolę w utrzymaniu odpowiedniego nawilżenia, elastyczności i jędrności skóry, wspiera procesy jej regeneracji, a także chroni komórki przed działaniem wolnych rodników. Co więcej, bierze udział w procesie owulacji, zapłodnienia i embriogenezy.

Pozyskiwanie kwasu hialuronowego

Kwas hialuronowy pozyskuje się z różnych tkanek pochodzenia zwierzęcego, takich jak gałki oczne kręgowców, skóra rekina czy pępowina. Jego najbogatszym naturalnym źródłem są jednak grzebienie kogucie, w których występuje w wyjątkowo wysokim stężeniu. Współcześnie coraz częściej stosuje się metody biotechnologiczne, np. fermentację przy udziale wyselekcjonowanych bakterii, co pozwala uzyskać wysoce oczyszczony kwas hialuronowy bez konieczności wykorzystywania surowców zwierzęcych.

Zastosowanie kwasu hialuronowego

Z wiekiem, pod wpływem działania różnych czynników związanych z funkcjonowaniem organizmu oraz czynników środowiskowych, synteza i ilość kwasu hialuronowego w skórze zmniejsza się – efektem tego jest jej zwiotczenie oraz pojawienie się zmarszczek. Z uwagi na fakt, że kwas hialuronowy umożliwia wiązanie dużych ilości wody, wykorzystywany jest w przemyśle kosmetycznym oraz chirurgii estetycznej i plastycznej. Często jest składnikiem preparatów, które chronią warstwę rogową naskórka oraz nawilżają ją. W gabinetach i klinikach medycyny estetycznej najczęściej aplikowany jest głęboko pod skórę twarzy w celu wygładzenia bruzd nosowo-wargowych, uwydatnienia i modelowania ust, korekcie kształtu grzbietu nosa czy podniesienia policzków. Kwas hialuronowy wspomaga walkę ze zmarszczkami, bliznami, rozstępami i cellulitem. Dodatkowo wykorzystywany jest między innymi w:

• celu zapobiegania i leczenia odleżyn;
• terapii choroby zwyrodnieniowej stawów i reumatoidalnego zapalenia stawów;
• leczeniu zachowawczym i operacyjnym chorób oczu;
• leczeniu ran, również oparzeniowych;
• regeneracji błony śluzowej szyjki macicy;
• leczeniu refluksu pęcherzowo-moczowodowego;
• terapii paraliżu bocznego strun głosowych;
• leczeniu chorób przyzębia.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/egzema-przyczyny-objawy-rodzaje/

Uczulenie na kwas hialuronowy

Preparaty na bazie kwasu hialuronowego z reguły uważane są za bezpieczne. W przypadku tych, aplikowanych podskórnie, możliwe powikłania wynikają najczęściej z nieprawidłowego sposobu podania preparatu, niewystarczającego zachowania zasad aseptyki, reakcji organizmu na ciało obce, a także indywidualnych różnic w budowie anatomicznej.

Podanie preparatu na bazie kwasu hialuronowego (głównie pozyskiwanego ze źródeł zwierzęcych) niesie ryzyko wystąpienia reakcji nadwrażliwości organizmu –  takie sytuacje występują wg różnych źródeł z częstością  od 0,15%  do ponad 4%  przypadków po podaniu HA jako wypełniacza.

Uczulenie na czysty kwas hialuronowy praktycznie jest mało prawdopodobne, ponieważ jest to naturalna substancja występująca również w ludzkim organizmie i nie wywołuje reakcji immunologicznej. Ewentualne objawy pojawiają się jedynie w odpowiedzi na zanieczyszczenia obecne w preparacie – u niewielkiej grupy osób może wystąpić reakcja uczuleniowa wywołana obecnością białek obcogatunkowych oraz innych zanieczyszczeń pochodzących nie tylko z grzebieni kogucich stanowiących jedno z możliwych źródeł HA, lecz także z bakterii wykorzystywanych w procesie biotechnologicznej produkcji biopolimeru. Należy pamiętać, że reakcję alergiczną po podaniu preparatu na bazie kwasu hialuronowego mogą wywołać obecne w nim dodatki, konserwanty lub środki znieczulające, stosowane przed iniekcją.

Szczególnie narażone są osoby z chorobami układu odpornościowego, takimi jak mastocytoza, oraz osoby z tendencją do silnych reakcji alergicznych, które mogą reagować nawet na minimalne ilości alergenów.

Uczulenie na kwas hialuronowy – objawy

Najbardziej charakterystycznym objawem nadwrażliwości związanej z kwasem hialuronowym jest utrzymujący się dłużej (nawet do kilku tygodni) obrzęk, również o charakterze naczynioruchowym. W miejscu iniekcji może pojawić się zaczerwienienie, pieczenie, swędzenie skóry czy wysypka.

W najcięższych przypadkach może dojść do reakcji anafilaktycznej – pojawiającej się natychmiast po podaniu preparatu, z dusznością i gwałtownym obrzękiem, co stanowi o nadwrażliwość typu I (IgE) i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Zdecydowanie częściej jednak obserwuje się opóźnioną nadwrażliwość typu IV w miejscu wstrzyknięcia, objawiającą się pieczeniem, zaczerwienieniem i wcześniej wspomnianym obrzękiem w miejscu iniekcji. Reakcja typu IV zależna jest od limfocytów T i jej ryzyko wzrasta po przejściu wirusowych infekcji grypopodobnych, w tym koronawirusem SARS-CoV-2.  

Uczulenie na kwas hialuronowy – badania

Jak wspomniano wcześniej, czysty kwas hialuronowy sam w sobie praktycznie nie wywołuje reakcji uczuleniowych i nie ma potrzeby wykonywania testów alergicznych przed jego podaniem. Pojawienie się objawów mogących świadczyć o nadwrażliwości na HA wymaga konsultacji z alergologiem lub dermatologiem.

Przed podaniem kwasu hialuronowego specjalista powinien przeprowadzić dokładny wywiad medyczny, analizę składu preparatu oraz badanie stanu skóry w miejscu iniekcji. Lekarz może wykonać standardowe testy (punktowe lub płatkowe) na te składniki preparatu (konserwanty, barwniki itp.), co do których jest podejrzenie, że mogą wywołać reakcję alergiczną. Takie postępowanie pozwala zminimalizować ryzyko niepożądanych reakcji.