Napięciowe bóle głowy – jak radzić sobie z częstym objawem stresu?

Napięciowy ból głowy jest najczęstszym rodzajem pierwotnego (niewywołanego innym schorzeniem) bólu głowy. Niemal każdy doświadcza go co pewien czas, a u około 3% populacji ma postać przewlekłą. Jeśli należysz do osób, które cierpią z powodu napięciowego bólu głowy kilka razy w miesiącu (lub częściej), sprawdź, jak radzić sobie z tym uciążliwym problemem!

Jak rozpoznać napięciowy ból głowy?

Objawy napięciowego bólu głowy są mało specyficzne. Opisywany jest zwykle jako opasujący, tępy ucisk, jaki mógłby towarzyszyć założeniu zbyt ciasnej czapki. Ból jest symetryczny. Występuje w skroniach, czole czy potylicy i nie ma charakteru pulsującego. Utrzymuje się od kilkudziesięciu minut do nawet kilku dni. Pojawia się w ciągu dnia i choć często narasta z upływem czasu, to nie pod wpływem rutynowej aktywności, lecz np. zmęczenia, silnych emocji.

Bólom napięciowym często towarzyszy wzmożone napięcie mięśniowe (mięśni twarzy, szyi, ramion). Zazwyczaj nie występują takie dolegliwości jak nudności czy wymioty (pojawiają się czasami w przewlekłej postaci choroby i mają łagodny charakter), zawroty głowy czy zaburzenia widzenia. Niektóre osoby mogą doświadczać nadwrażliwości na światło (fotofobia) lub dźwięk (fonofobia), ale jeśli mają one miejsce równocześnie, należy podejrzewać raczej ból migrenowy.

Ból głowy typu napięciowego zazwyczaj ma nasilenie łagodne lub umiarkowane. Oznacza to, że doświadczając go, można normalnie funkcjonować – pracować zawodowo, wypełniać domowe obowiązki, utrzymywać relacje społeczne itp. Nie zmienia to faktu, że dolegliwości są przyczyną dyskomfortu i znacznie obniżają jakość życia.

Napięciowy ból głowy a częstość występowania

Napięciowy ból głowy może stanowić rzadką dolegliwość lub przechodzić w uciążliwą postać przewlekłą. Ze względu na częstość występowania dzieli się go na 3 podtypy:

• epizodyczny napięciowy ból głowy – gdy występuje co najmniej 10 ataków bólu, ale nie częściej niż raz w miesiącu;
• częsty napięciowy ból głowy – gdy występuje co najmniej 10 ataków bólu w okresie ponad 3 miesięcy, nie częściej jednak niż 14 dni w jednym miesiącu;
• przewlekły napięciowy ból głowy – gdy w okresie ponad 3 miesięcy ból utrzymuje się przez co najmniej 15 dni w miesiącu.

Rzadki i częsty napięciowy ból głowy przemijają najpóźniej po kilku dniach. Ból przewlekły zaś może utrzymywać się długotrwale. U większości osób, które cierpią na napięciowe bóle głowy, występuje epizodyczna postać dolegliwości. Pacjenci zmagający się dolegliwościami przewlekłymi często muszą mierzyć się z codziennym bólem, który pod wpływem preparatów przeciwbólowych ustępuje tylko na kilka godzin.

Jakie są przyczyny napięciowego bólu głowy?

Przyczyny napięciowego bólu głowy nie są do końca znane. Jego mechanizm ma związek z zaburzeniem przewodzenia bodźców bólowych, mimo braku jakichkolwiek uszkodzeń w układzie nerwowym. Wiadomo jedynie, że u osób doświadczających napięciowych bólów głowy receptory bólowe, znajdujące się w silnie unerwionych tkankach otaczających mózg, cechują się podwyższoną wrażliwością. Stanu tego nie można jednak potwierdzić specyficznym badaniem elektroneurofizjologicznym lub laboratoryjnym, ponieważ nie wykazują one żadnych odchyleń od normy. Rozpoznanie napięciowych bólów głowy stawia się na podstawie badania podmiotowego, czyli objawów zgłaszanych przez pacjenta.

Choć jak dotąd nie opisano patomechanizmu bólu głowy typu napięciowego, można wskazać wiele czynników, które prowokują ataki bólu. Należą do nich:

• napięcie emocjonalne;
• zmęczenie, niewyspanie;
• głód, odwodnienie;
• używki (alkohol, nikotyna, kofeina);
• przegrzanie, wyziębienie;
• gwałtowna zmiana pogody;
• wahania hormonalne (np. w okresie menstruacji);
• niewygodna pozycja ciała (powodująca nadmierne napięcie mięśni);
• długotrwałe korzystanie z ekranów (komputera, telefonu, telewizora);
• ciężki wysiłek fizyczny.

Na szczególną uwagę zasługuje związek omawianych dolegliwości z samopoczuciem psychicznym. Przyczyną napięciowego bólu głowy bywa też stres. Dlatego ból może występować z dużą częstotliwością u osób, które zmagają się ze stresem przewlekłym. Jako objaw somatyczny napięciowy ból głowy może towarzyszyć także depresji czy nerwicy. Zdarza się nawet, że jest symptomem maskującym te zaburzenia!

Ból głowy typu napięciowego jako objaw innych chorób

Choć napięciowy ból głowy ma charakter pierwotny (nie jest symptomem innych chorób) to zawsze warto rozważyć, czy u podłoża tej dolegliwości nie leżą inne problemy zdrowotne. Może okazać się pierwszym objawem depresji i zaburzeń lękowych, ale nie tylko. Należy chociażby różnicować go z innymi rodzajami bólu głowy, np. z migreną.

U pacjenta, który zgłasza częste lub przewlekłe występowanie bólów głowy, trzeba koniecznie wykonać pełne badanie neurologiczne, włącznie z badaniem obrazowym mózgu (np. rezonansem magnetycznym). Ból może być rezultatem poważnych zmian w jego obrębie, od stanów zapalnych, po nowotwory. W przypadku dolegliwości wskazujących na napięciowe bóle głowy należy też wykluczyć choroby oczu, schorzenia laryngologiczne (np. zapalenie zatok), nadciśnienie tętnicze czy zmiany zwyrodnieniowe w obrębie kręgosłupa szyjnego.

Częstą przyczyną bólu głowy są niedobory witamin i minerałów, zwłaszcza tych, które odpowiadają za regulację układu nerwowego, m.in. witamin z grupy B, magnezu, cynku. Jednocześnie szkodliwy może okazać się nadmiar pewnych związków, np. kortyzolu, który występuje przy przewlekłym stresie i powoduje nadmierne napięcie mięśni. Dlatego warto kontrolować stężenie tych substancji, wykonując badania okresowe. Przede wszystkim zaś należy zadbać o odpowiednią podaż niezbędnych pierwiastków w diecie i pamiętać, że homeostaza (równowaga organizmu) zależy od stylu życia.

Jak zapobiegać napięciowym bólom głowy?

Jak dotąd nie wynaleziono przyczynowej metody leczenia napięciowego bólu głowy, ponieważ powód jego występowania pozostaje nieznany. Można jedynie znosić objawy dolegliwości, a przede wszystkim zapobiegać ich występowaniu. Jeśli należysz do osób, które zmagają się z częstym lub przewlekłym bólem typu napięciowego, załóż dzienniczek, w którym będziesz odnotowywać m.in. okoliczności pojawienia się bólu. To pomoże ustalić, które aspekty Twojego życia wymagają modyfikacji. Może się okazać, że musisz zadbać bardziej o higienę snu, zrezygnować z picia kawy albo nauczyć się lepiej radzić sobie ze stresem.

Rzeczywistość, w której żyjemy, sprzyja napięciu emocjonalnemu. Jeśli masz rodzinę, pracujesz zawodowo, mieszkasz lub co najmniej funkcjonujesz na co dzień w ruchliwym mieście, nie masz szans uniknąć sytuacji stresowych. Możesz jednak sprawić, by Twoja głowa nie reagowała na nie bólem.

Opanuj kilka technik relaksacyjnych

Ból głowy, który jest rezultatem napięcia, można złagodzić, dając układowi nerwowemu sygnał, że stres przeminął. Głęboki, spokojny oddech, rozluźnione mięśnie to dla układu współczulnego sygnał, że zagrożenie minęło, nawet jeśli w rzeczywistości nadal masz do czynienia ze stresorem. Dlatego zainteresuj się prostymi ćwiczeniami oddechowymi, treningiem Jacobsona czy praktyką jogi – tego typu działania pozwolą Ci „oszukać” Twój układ nerwowy.

Znajdź ulubioną aktywność fizyczną

Choć dziś praca często wymusza siedzący styl życia, koniecznie poświęć na aktywność część wolnego czasu. Ruch jest jedną z najlepszych form relaksu, ponieważ obniża poziom hormonów stresu, jednocześnie podnosząc poziom tych, które odpowiadają za dobre samopoczucie. W miarę możliwości wybierz aktywność na świeżym powietrzu. Dotleniając mózg, także możesz zahamować mechanizmy odpowiedzialne za ból głowy.

Zdrowo się odżywiaj i pij wodę

Bólom głowy nie zaradzisz jedynie suplementacją magnezu czy witamin z grupy B. Dobre samopoczucie zapewni Ci dieta skomponowana zgodnie z piramidą zdrowego żywienia. Pamiętaj też, że napięciowe bóle głowy mogą być spowodowane zbyt długimi przerwami między posiłkami i odwodnieniem. Jedz często i regularnie niewielkie posiłki oraz pij małymi porcjami około 2 l wody dziennie.

Zadbaj o równowagę między pracą a wypoczynkiem

Wypoczynek to nie tylko regularny, odpowiednio długi sen. Niedobór lub brak odpowiedniej higieny snu skutkuje bólami głowy, jednak równie często powoduje je przemęczenie i frustracja. Staraj się codziennie – a nie tylko w czasie urlopu – wygospodarować czas na swoje pasje, przyjemności, kontakt z bliskimi. To kolejny z niezawodnych sposobów na relaks, zniesienie skutków stresu i podniesienia stężenia tych hormonów, które obniżają poziom wrażliwości na ból.

Skorzystaj z profesjonalnej pomocy

U podłoża stresu często leżą poważniejsze problemy niż deadline w pracy. Możesz nie radzić sobie z emocjami ze względu na błędne schematy poznawcze czy traumę przeżytą w dzieciństwie. W takim przypadku ból głowy może nie ustąpić pod wpływem zmiany codziennych nawyków. Porozmawiaj z psychologiem lub psychoterapeutą, który pomoże Ci dotrzeć do sedna Twoich problemów i wypracować sposoby skutecznego radzenia sobie z nimi.

Leczenie napięciowego bólu głowy

Napięciowy ból głowy dość dobrze poddaje się leczeniu farmakologicznemu. W przypadku epizodycznych dolegliwości (najlepiej już w chwili, gdy wystąpią ich pierwsze symptomy) możesz zażyć jeden z dostępnych bez recepty niesteroidowych leków przeciwzapalnych, takich jak: preparaty paracetamolu, ibuprofenu, naproksenu, ketoprofenu czy kwasu acetylosalicylowego. Pamiętaj jednak o używaniu bezpiecznych dawek tych leków (informację na ten temat znajdziesz w ulotkach dołączanych do opakowania), a także o tym, że zbyt częste stosowanie farmaceutyków prowadzi do uzależnienia i reakcji, jaką jest polekowy ból głowy.

Jeśli cierpisz na bardzo częste lub przewlekłe napięciowe bóle głowy, koniecznie skontaktuj się z neurologiem. Po wykluczeniu innych przyczyn dolegliwości specjalista może zaproponować Ci leczenie profilaktyczne, które polega na codziennym zażywaniu leku, niezależnie od występowania bólu. Zasadniczą grupą leków o udowodnionej skuteczności są preparaty przeciwdepresyjne, które wpływają na sposób przetwarzania bodźców bólowych (np. amitryptylina, mirtazapina, klomipramina, wenlafaksyna). Neurolog podpowie Ci także, jak prawidłowo dawkować leki, które służą doraźnemu zniesieniu bólu.