Krwinki pod obserwacją

Rozmaz krwi to preparat, na którym mikroskopowo ocenia się komórki krążące we krwi obwodowej. Kolokwialnie mówiąc rozmaz krwi to uwidocznienie na szkiełku komórek, które krążą w naszej krwi. Zwykle wykonuje się go po morfologii krwi obwodowej, co pozwala na dokładniejszą ocenę morfologii komórek niż za pomocą analizy automatycznej.

Jak jest wykonywany rozmaz?

Materiałem do badania jest krew pobrana do probówki zawierającej antykoagulant EDTA (kwas etylenodiaminotetraoctowy) zapobiegający krzepnięciu krwi. Na szkiełko podstawowe nanoszona jest kropla krwi, następnie jest ona równomiernie rozprowadzana na powierzchni szkiełka. Tak wykonany rozmaz jest barwiony specjalnymi substancjami chemicznymi w celu uwidocznienia poszczególnych komórek oraz ich struktury wewnętrznej. Zwykle jest to barwienie metodą May-Grunwald-Giemsa lub metodą Wrighta. Od sposobu wiązania barwników przez komórki wzięły swoją nazwę poszczególne frakcje granulocytów:

• kwasochłonne, czyli eozynofile (wiążące czerwony barwnik o charakterze kwasowym),
• zasadochłonne, czyli bazofile (wiążące granatowy barwnik o charakterze zasadowym),
• obojętnochłonne, czyli neutrofile (wiążące zarówno kwasowe jak i zasadowe barwniki).

Preparat mikroskopowy poddawany jest następnie ocenie mikroskopowej. Coraz częściej proces przygotowania, barwienia i oceny rozmazu wspomagany jest automatyzacją i cyfrową analizą obrazu.

Jak wygląda wynik rozmazu krwi?

Wynik rozmazu krwi zawiera:

• Wzór odsetkowy krwinek białych, czyli udział procentowy limfocytów, monocytów, neutrofili z jądrem pałeczkowatym, neutrofili z jądrem segmentowanym, eozynofili, bazofili oraz ewentualne pojawienie się form młodszych czy form uznanych za patologiczne. Uwzględniana jest też obecność odmienności w strukturze wewnętrznej.
• Informacje dotyczące erytrocytów:
  • wielkość – makrocytoza, mikrocytoza
  • kształt: poikilocyty – różne kształty, akantocyty i echinocyty – krwinki z wypustkami, lakrymocyty – w kształcie kropel łez, stomatocyty – w kształcie filiżanki
  • wysycenie hemoglobiną (wybarwienie) erytrocytów: hipochromia, hiperchromia, polichromatofilia,
  • wtręty wewnątrzerytrocytarne: erytroblasty – komórki zawierające jądro, ciałka Howella i Jolly’ego, nakrapiania zasadochłonne, ciałka Pappenheimera,
  • rozmieszczenie w preparacie: aglutynacja, rulonizacja
• Ocenę trombocytów (płytek krwi) ich wielkość, zawartość ziarnistości, rozmieszczenie w preparacie czy obecność ewentualnych agregatów, czyli skupisk.

Rozmaz krwi – po co się wykonuje?

Rozmaz krwi pozwala ocenić i zweryfikować informacje uzyskane za pomocą automatycznego analizatora hematologicznego. Konieczne jest wykonanie oceny przez doświadczonego diagnostę laboratoryjnego preparatu mikroskopowego celem weryfikacji i korekty wyniku w momencie wystąpienia interferencji, gdy pojawiły się komórki o odmiennych właściwościach lub patologiczne, gdy trzeba zweryfikować liczbę płytek krwi w przypadku pseudotrombocytopenii lub ocenić morfologię (wygląd) krwinek czerwonych. Rozmaz krwi należy również wykonać przy podejrzeniu białaczki/chłoniaka, infekcji, gdy stwierdzona jest bardzo wysoka lub bardzo niska leukocytoza.

Rozmaz krwi – kiedy wykonać?

Do wykonania rozmazu powinno skłonić

• zaburzenia krzepnięcia: skłonności do siniaczenia się, przedłużonego krwawienia po urazach,
• pojawienie się objawów anemii: bladości skóry, łatwego męczenia się, trudności w koncentracji, zwrotów głowy,
• obecność żółtaczki o niewyjaśnionej przyczynie,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• objawy infekcji: np. gorączka, osłabienie, kaszel, wysypka,
• podejrzenie niedoborów odporności: utrzymujące się objawy grypopodobne, nawracające infekcje,
• objawy chorób autoimmunologicznych: bóle kości stawów, wysypka,
• objawy chorób rozrostowych: niezamierzona utrata masy ciała, złe samopoczucie, nocne zlewne poty.

Rozmaz krwi u dziecka

W rozmazie noworodków często występują makrocyty, sferocyty, krwinki tarczowate, podwyższona liczba leukocytów (leukocytozę) i przewagę młodszych form granulocytów obojętnochłonnych – neutrofili (tzw. przesunięcie w lewo, które oznacza pojawienie się w rozmazie promielocytów, mielocytów, metamielocytów i form pałeczkowatych/niepodzielonych’) przez kilka dni po urodzeniu.

W pierwszych 4‑6 dni życia fizjologicznie neutrofile dominują w obrazie krwi obwodowej dziecka; proporcja ta stopniowo się zmienia i do 4‑6 roku życia utrzymuje się niższy ich udział w stosunku do limfocytów. Następnie ponownie przeważają granulocyty obojętnochłonne, tak jak to obserwowane jest u dorosłych.

Zmiany całkowitej liczby leukocytów (WBC) należy zawsze interpretować w kontekście wieku pacjenta oraz analizując zmiany w składzie odsetkowym i wartości bezwzględnej subpopulacji leukocytów.

Pytania i odpowiedzi

1. Czy stres lub silne emocje mogą wpływać na wyniki rozmazu krwi, np. na liczbę leukocytów?

Stres wywołuje leukocytozę oraz wzrost liczby neutrofili, a także monocytów. Stres, ale również wysiłek fizyczny, czy palenie papierosów powoduje uwolnienie tzw. puli marginalnej, czyli granulocytów obojętnochłonnych przylegających do ścian drobnych naczyń krwionośnych. Stopień wzrostu jest cechą osobniczą oraz zależy od nasilenia bodźca.

2. Jakie rzadkie schorzenia hematologiczne mogą wpłynąć na wyniki rozmazu krwi?

Obecność sferocytów, czyli erytrocytów o okrągłym kształcie może być objawem wrodzonego defektu białek błony erytrocytów. Gdy w rozmazie występują drepanocyty zwane też krwinkami sierpowatymi ze względu na kształt wskazuje to na anemię sierpowatokrwinkową związaną z defektem budowy hemoglobiny. Choroby rozrostowe układu krwiotwórczego (białaczki, chłoniaki) prowadzą do pojawienia się we krwi blastów lub komórek chłoniakowych.

3. Jakie rzadkie zmiany w strukturze krwinek czerwonych mogą być wykryte w rozmazie krwi, które są związane z przewlekłymi chorobami autoimmunologicznymi, a nie z typowymi niedokrwistościami?

Zmiany w krwinkach czerwonych pojawiają się w przypadku autoimmunologicznej niedokrwistości hemolitycznej. Jest to stan, gdy organizm wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko krwinkom czerwonym. Skutkiem tego jest oprócz niedokrwistości pojawienie się nieprawidłowych kształtów erytrocytów: schistocytów, sferocytów.

W reumatoidalnym zapaleniu stawów pojawiają się poikilocyty, czyli erytrocyty o różnych kształtach: echinocyty, akantocyty, stomatocyty, leptocyty, eliptocyty, owalocyty.