Dieta przy SIBO – co jeść, by wspierać zdrowie?

SIBO, czyli przerost bakteryjny jelita cienkiego (Small Intestinal Bacterial Overgrowth), to zaburzenie, które dotyka coraz większej liczby osób. Szacuje się, że może odpowiadać nawet za 50–80% przypadków zespołu jelita drażliwego (IBS).

Polega na nadmiernym namnażaniu bakterii w jelicie cienkim, gdzie naturalnie powinno być ich znacznie mniej niż w jelicie grubym. Objawy SIBO bywają uciążliwe i znacząco obniżają komfort życia. Najczęściej są to:

• wzdęcia, gazy, uczucie pełności,
• bóle brzucha,
• biegunki lub zaparcia,
• objawy ogólnoustrojowe: zmęczenie, problemy ze snem, mgła mózgowa, a nawet zmiany skórne.

Leczenie SIBO zwykle obejmuje antybiotykoterapię (np. rifaksyminą), probiotyki oraz odpowiednio dobraną dietę. Sama dieta nie wyleczy przerostu bakteryjnego, ale jest niezwykle ważnym elementem terapii – łagodzi objawy, wspiera proces leczenia i zmniejsza ryzyko nawrotów.

Warto przeczytać: https://diag.pl/pacjent/dolegliwosci-jelitowe/

Dlaczego dieta ma tak duże znaczenie w SIBO?

W jelicie cienkim powinno być relatywnie mało bakterii. Gdy dochodzi do ich przerostu, część spożywanego pokarmu staje się dla nich pożywką. W wyniku fermentacji powstają gazy (wodór, metan, siarkowodór), które odpowiadają za typowe dolegliwości. Dieta decyduje o tym, czy bakterie w jelicie cienkim mają dostęp do łatwo fermentujących składników, czy raczej zostają „zagłodzone”. Dzięki ograniczeniom żywieniowym można zminimalizować objawy i zwiększyć skuteczność leczenia.

Najczęściej stosowaną metodą żywieniową jest dieta low FODMAP – opracowana na Uniwersytecie Monash w Australii. FODMAP to fermentujące oligo-, di-, monosacharydy i poliole, czyli węglowodany trudniej trawione, które łatwo fermentują w jelitach.

Produkty polecane (low FODMAP):

• Białko: chude mięso (indyk, kurczak, królik, cielęcina), ryby (dorsz, łosoś, makrela, pstrąg), owoce morza, jaja.
• Węglowodany: ryż biały i brązowy, kasza jaglana, komosa ryżowa, kasza gryczana niepalona, makarony bezglutenowe.
• Warzywa: marchew, cukinia, ogórek, pomidor, bakłażan, sałata, szpinak, rukola, dynia.
• Owoce: truskawki, borówki, winogrona, kiwi, pomarańcze, banany niedojrzałe, melon kantalupa.
• Tłuszcze: oliwa z oliwek, olej lniany, olej kokosowy, masło klarowane.
• Dodatki: świeże zioła, przyprawy korzenne (imbir, kurkuma, cynamon), niewielkie ilości orzechów (włoskie, makadamia, pekan).

Niektóre produkty nasilają fermentację i wzdęcia, bo stanowią łatwą pożywkę dla bakterii:

• rośliny strączkowe (fasola, soczewica, groch, soja, ciecierzyca),
• cebula, czosnek, por, karczochy, szparagi, kalafior, brokuły, brukselka, kapusta,
• pszenica, żyto, jęczmień i produkty z nich wytwarzane,
• mleko i świeże produkty mleczne (laktoza),
• jabłka, gruszki, mango, arbuz, suszone owoce,
• miód, syrop z agawy, słodziki typu sorbitol, mannitol, ksylitol.

Dieta low FODMAP nie jest dietą dożywotnią – zwykle stosuje się ją przez 4–6 tygodni, a następnie stopniowo rozszerza, obserwując tolerancję organizmu.

Dieta keto a SIBO

Dieta ketogeniczna, oparta na bardzo niskiej podaży węglowodanów, bywa rozważana jako wsparcie przy SIBO. Plusem stosowania diety ketogenicznej jest ograniczenie fermentacji i gazów dzięki małej ilości spożywanych cukrów, pacjenci zgłaszają dużą poprawa w kwestii redukcji biegunek. Natomiast na niekorzyść tej diety przemawia wysoka zawartość tłuszczu, który może obciążać wątrobę i trzustkę, dodatkowo może to nasilać refluks i dolegliwości trawienne a niska ilość błonnika sprzyja zaparciom. Dieta keto może działać korzystnie u niektórych pacjentów, ale nie jest rozwiązaniem uniwersalnym. Wymaga kontroli dietetyka i lekarza.

Naturalne sposoby wspierające walkę z SIBO

Oprócz farmakoterapii i diety, istnieją naturalne metody, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów i zmniejszeniu ryzyka nawrotów. Jednym z podejść jest zastosowanie ziół i ekstraktów roślinnych np. olejek z oregano, ekstrakt z pestek grejpfruta, berberyna, allicyna, tymianek. Badania sugerują, że terapie ziołowe bywają skuteczne niemal jak antybiotyki, ale wymagają ostrożności. Należy zadbać o regularne posiłki i przerwy, zachowanie 4–5 godzin odstępu między posiłkami wspiera działanie tzw. kompleksu wędrującego (MMC), który oczyszcza jelita. Zadbanie o nawodnienie, minimum 30 ml wody na kg masy ciała wspiera perystaltykę i zapobiega zaparciom. Sen i redukcja stresu, brak snu i przewlekły stres pogarszają pracę jelit i sprzyjają SIBO.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/imo-czyli-przerost-metanogenow-w-jelicie-cienkim-co-to-za-choroba/

Probiotyki i prebiotyki – czy warto?

Temat stosowania probiotyków i prebiotyków w SIBO jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych w gastroenterologii. Z jednej strony probiotyki są znane z korzystnego wpływu na mikrobiotę jelitową, z drugiej – w SIBO mogą czasami nasilać objawy, takie jak wzdęcia, gazy czy bóle brzucha. Probiotyki i prebiotyki budzą duże zainteresowanie w terapii SIBO, ale wymagają ostrożności i starannego dobrania. Mogą wspierać równowagę mikrobioty, zmniejszać biegunki i wspomagać barierę jelitową. zmniejszenie biegunek i poprawa regularności wypróżnień dodatkowo wpływają na poprawa integralności śluzówki jelitowej oraz obniżenie stanu zapalnego w jelitach. Najlepiej przebadane w tym kontekście są m.in.: Saccharomyces boulardii, Lactobacillus plantarum 299v, Bifidobacterium lactis. Jednak niektóre szczepy  mogą zwiększać produkcję gazów i nasilać objawy.  W ostrej fazie SIBO probiotyki bywają źle tolerowane, dlatego często wprowadza się je dopiero po antybiotykoterapii .

Prebiotyki (inulina, FOS, skrobia oporna) odżywiają mikrobiotę, ale w fazie aktywnego SIBO często nasilają objawy. Zwykle wprowadza się je dopiero po wyleczeniu przerostu, aby odbudować mikrobiotę jelita grubego.

Nadwrażliwości pokarmowe a SIBO

SIBO bardzo często współistnieje z różnego rodzaju nadwrażliwościami pokarmowymi. Pacjenci zmagają się nie tylko z objawami wynikającymi z samego przerostu bakteryjnego, lecz także z nietolerancją lub nadreaktywnością organizmu na określone produkty. To sprawia, że dieta przy SIBO staje się szczególnie wymagająca.

Mechanizmy powstawania nadwrażliwości pokarmowych w SIBO

1. Uszkodzenie bariery jelitowej
   W SIBO bakterie w jelicie cienkim fermentują niestrawione resztki pokarmowe, wytwarzając gazy i toksyczne metabolity. To prowadzi do stanu zapalnego i zwiększonej przepuszczalności jelit („zespół nieszczelnego jelita”). W efekcie niestrawione fragmenty białek mogą przenikać do krwiobiegu, prowokując reakcję układu odpornościowego.
2. Zmiana w składzie mikrobioty
   Dysbioza sprzyja osłabieniu tolerancji pokarmowej. Brak równowagi wśród bakterii jelitowych powoduje, że niektóre produkty (np. nabiał, gluten) są gorzej rozkładane, co nasila objawy.
3. Nadwrażliwość trzewna
   U pacjentów z SIBO obserwuje się nadreaktywność nerwów jelitowych, przez co nawet fizjologiczne procesy trawienia mogą być odbierane jako ból, wzdęcia czy dyskomfort.
4. Aktywacja układu odpornościowego
   W przewlekłym SIBO mogą pojawiać się reakcje opóźnione, związane z odpowiedzią IgG na antygeny pokarmowe.

Jak radzić sobie z nadwrażliwościami pokarmowymi przy SIBO?

1. Dzienniczek żywieniowy – notowanie spożywanych produktów i objawów pozwala szybciej zidentyfikować nietolerowane pokarmy.
2. Dieta eliminacyjna – czasowe wykluczenie podejrzanych produktów po wykonaniu badań nadwrażliwości pokarmowych Imupro. Następnie stopniowe ponowne wprowadzanie w celu sprawdzenia tolerancji.
3. Badania diagnostyczne – testy na nietolerancję laktozy, fruktozy, testy na celiakię, a także badania mikrobioty jelitowej np. Basic.
4. Regeneracja jelit – suplementy wspierające śluzówkę jelit (np. L-glutamina, cynk, kwas masłowy) mogą pomóc w odbudowie bariery i zmniejszeniu reaktywności na pokarmy.

Podsumowanie

Dieta przy SIBO to nie tylko eliminacja produktów, ale także strategiczne wspieranie zdrowia jelit. Najczęściej stosuje się dietę low FODMAP, która redukuje fermentację i objawy. Dieta ketogeniczna może pomóc wybranym osobom, ale nie jest dla wszystkich. Ważne jest również podejście całościowe: naturalne metody (zioła, sen, nawodnienie), odpowiednia praca nad mikrobiotą (ostrożnie dobrane probiotyki i prebiotyki), diagnostyka (np. badania mikrobioty) i obserwacja nadwrażliwości pokarmowych. Najlepsze efekty daje połączenie farmakoterapii, diety i zmian stylu życia – zawsze w konsultacji z lekarzem i dietetykiem klinicznym.