Czym jest kryzys wieku średniego?

Kryzys wieku średniego to okres przypadający pomiędzy 40. a 55. rokiem życia, w którym dochodzi do zmian w różnych obszarach (m.in. zdrowia, życia osobistego), spowodowanych nieuchronnym upływem czasu. Jeśli dojdzie do ich nagromadzenia, mogą być doświadczane szczególnie silnie. Pojemna definicja kryzysu wieku średniego mieści zarówno pogorszenie kondycji, niepokój o przyszłość, jak i potrzebę zmiany ścieżki kariery czy nawiązania nowej relacji romantycznej. Każdy przeżywa ten okres na swój własny sposób, a wspólnym mianownikiem są silne emocje połączone z przewartościowaniem dotychczasowego życia.

Pojęcie „kryzys wieku średniego” odnosi się najczęściej do mężczyzn, choć dotyczy obojga płci. W kontekście kobiet mówi się zazwyczaj o menopauzie, bo zmiany, jakie się wówczas dokonują, są silnie powiązane z wygasaniem czynności jajników. U mężczyzn spadek zdolności rozrodczych przebiega łagodniej i jest bardziej rozłożony w czasie. Być może dlatego temat ten często jest bagatelizowany, a zjawisko związanego z wiekiem kryzysu z lekceważeniem przypisuje się słabości charakteru. Tymczasem „męski kryzys” wymaga nie mniej uwagi i środków zaradczych niż kobiecy okres okołomenopauzalny.

Jakie są przyczyny „męskiego kryzysu”?

Kryzys wieku średniego u mężczyzn to temat nie tylko lekceważony, ale i wstydliwy. W naszej kulturze kryzys psychiczny błędnie kojarzy się ze słabością. Dlatego panowie nieczęsto chcą o nim rozmawiać, a tym bardziej – szukać pomocy. Nie zmienia to faktu, że fenomen kryzysu wieku średniego dotyka każdego bez wyjątku, nawet jeśli manifestuje się na różne sposoby.

Dlaczego połowa życia sprzyja kryzysowi? To swego rodzaju pomost pomiędzy okresem młodości a wiekiem dojrzałym. Skłania do podsumowań, które nie zawsze napawają optymizmem. Niepokój pogłębia fakt, że niektóre możliwości, jakie dawała młodość, odeszły bezpowrotnie, a na realizację innych zostało niewiele czasu w związku z coraz bardziej zaawansowanym wiekiem.

Wiek średni to czas przełomowych wydarzeń i wyzwań. Umierają rodzice, a dorosłe dzieci wyprowadzają się z domu. W przypadku utraty pracy niełatwo znaleźć zatrudnienie z powodu zbyt wysokich kwalifikacji i niedługiego czasu do emerytury. Ewentualne rysy w małżeństwie pogłębiają się w obliczu trudnych zdarzeń, co niekiedy kończy się rozwodem.

Mężczyznom w wieku średnim doskwiera spadek dawnej kondycji i siły. Zmienia się także ciało – wbrew stereotypom nie tylko kobiety martwią się siwymi włosami, zmarszczkami i tłuszczykiem na brzuchu. Poważniejszym zmartwieniem stają się jednak problemy zdrowotne, jakie mogą zacząć się w tym czasie: cukrzyca, przerost prostaty, nadciśnienie czy problemy kardiologiczne.

I wreszcie z wiekiem, choć powoli, zmniejsza się stężenie testosteronu, a wraz z nim słabną funkcje seksualne (siła erekcji, poziom libido itp.) oraz męskie cechy (np. dochodzi do spadku masy mięśniowej). Co więcej, zmiany w gospodarce hormonalnej przekładają się na osłabienie zdolności poznawczych i gorsze samopoczucie.

Niejednorodny obraz kryzysu wieku średniego

Doświadczenia, jakie składają się na kryzys wieku średniego, mogą mieć różne konsekwencje, w zależności od tego, w jaki sposób poradzi sobie z nimi dana osoba. Niektórzy mężczyźni, chcąc kurczowo trzymać się przemijającej młodości, stawiają na zmianę wizerunku, kupują drogie przedmioty, które dodają im pewności siebie, zaczynają umawiać się z dużo młodszymi partnerkami. Inni czują potrzebę wykupienia polisy na życie czy założenia rodziny, jeśli jeszcze tego nie zrobili. Są i tacy, którzy nie decydują się na radykalne zmiany, za to stają się bardziej refleksyjni, zaczynają przykładać wagę do innych spraw, niż wcześniej. Nie brak też mężczyzn, których ogarnia frustracja, zwątpienie i niechęć do jakichkolwiek działań.

Nie ma jednego zespołu objawów kryzysu wieku średniego. W każdym przypadku jednak mogą towarzyszyć mu niełatwe emocje i myśli, do jakich należą:

• spadek poczucia własnej wartości, brak wiary w siebie;
• niezadowolenie z dotychczasowego życia, poczucie straty;
• poczucie winy w związku z niewykorzystanymi szansami;
• wrażenie utraty kontroli nad własnym życiem;
• obniżenie nastroju, smutek, nostalgia;
• rezygnacja z dawnych pasji, anhedonia (brak radości);
• zwątpienie w sens życia, utrata dawnych celów;
• bezsilność, wypalenie, zmęczenie, brak energii;
• lęk przed starzeniem się, upływem czasu.

Powyższy stan odpowiada objawom depresji i nawet jeśli opisane odczucia nie mają takiego nasilenia, jak w epizodach depresyjnych, nie wolno ich lekceważyć. Nie można też zapominać, że pogorszenie samopoczucia w kryzysie wieku średniego nierzadko idzie w parze z problemami zdrowotnymi czy trudnościami w relacjach interpersonalnych, które mogą nasilać się pod wpływem gorszego nastroju – i odwrotnie. Dlatego do „męskiego kryzysu” należy podejść z powagą i dobrym planem działania.

Na czym polega andropauza?

Często pomijanym w dyskusjach o kryzysie wieku średniego u mężczyzn faktem jest andropauza, czyli stopniowy spadek poziomu męskich hormonów (głównie testosteronu), który zaczyna się już około 30. roku życia. Od tego czasu z każdym rokiem stężenie testosteronu w surowicy staje się niższe o około 1–2%. Proces ten może nasilać się pod wpływem chorób czy niezdrowego stylu życia.

Testosteron pełni w organizmie wiele ważnych funkcji. Odpowiada nie tylko za libido, płodność i takie męskie cechy jak: niski głos, silniejsze niż u kobiet owłosienie ciała czy większa masa mięśniowa. Hormony płciowe (zarówno męskie, jak i żeńskie) wpływają na szereg procesów metabolicznych zachodzących w organizmie, dlatego ich niedobory mogą powodować np. przyrost masy ciała, spadek gęstości kości czy pogorszenie stanu skóry. Co więcej, te same hormony regulują nastrój, wpływają na pewność siebie, energię, motywację, decyzyjność czy zdolności poznawcze (pamięć, koncentrację itd.).

Wobec powyższego nietrudno wyobrazić sobie, jak silny wpływ na obraz „męskiego kryzysu” ma stopniowy spadek ilości testosteronu. Choć objawy andropauzy nie są tak gwałtowne, jak w przypadku menopauzy, proces ten prowadzi do stopniowego pogorszenia samopoczucia fizycznego i psychicznego.

Niedobory hormonów nasilają symptomy związane z kryzysem wieku średniego, na szczęście temu problemowi można akurat zaradzić!

Terapia zastępcza testosteronem

Fizjologiczne braki testosteronu można uzupełniać poprzez jego podaż w formie różnych preparatów. Terapię zastępczą testosteronem (TRT, ang. Testosterone Replacement Therapy) stosuje się z powodzeniem od kilkudziesięciu lat. W Polsce nie zyskała jeszcze dużej popularności i często jest kojarzona z suplementacją praktykowaną np. przez kulturystów. To jednak zupełnie inna forma terapii, przede wszystkim stosowana pod ścisłą kontrolą lekarza i z jasno określonych wskazań, do których należą:

• zaburzenia erekcji;
• spadek libido;
• spadek masy mięśniowej;
• niezwiązany z dietą przyrost tkanki tłuszczowej;
• utrata masy mięśniowej i kostnej;
• ryzyko rozwoju cukrzycy typu II, chorób sercowo-naczyniowych;
• niedokrwistość;
• chroniczne zmęczenie;
• problemy z pamięcią i koncentracją;
• objawy depresyjne i lękowe.

TRT wdraża się po wykluczeniu innych problemów zdrowotnych powodujących powyższe objawy, na podstawie badań laboratoryjnych. Oznacza się m.in. poziom testosteronu całkowitego i wolnego oraz innych substancji powiązanych z gospodarką hormonalną (m.in. DHEA-SO4, SHBG, prolaktyny, estradiolu). Analizie podlegają także inne parametry (np. PSA, morfologia krwi, glukoza, lipidy), które pozwalają oszacować zaawansowanie procesów andropauzy. Dopiero gdy badania potwierdzą niedobory testosteronu, lekarz może podjąć decyzję o jego substytucji.

Preparaty testosteronu podaje się np. donosowo, przezskórnie, domięśniowo, w zależności od ustalonego schematu – codziennie lub co kilka tygodni, okresowo lub dożywotnio. Dobiera się je z uwzględnieniem potrzeb pacjenta i towarzyszących problemów zdrowotnych. Prowadzona pod kontrolą specjalisty oraz w uzasadnionych okolicznościach terapia jest bezpieczna i może w znacznym stopniu przyczynić się do poprawy jakości życia.

Jak poradzić sobie z kryzysem wieku średniego?

Należy podkreślić, że nie wszystkie objawy „męskiego kryzysu” powiązane są z niedoborami testosteronu, a najlepiej dobrana TRT może nie przynieść oczekiwanych efektów, jeśli u podstaw dolegliwości fizycznych czy emocjonalnych leżą inne problemy. Dlatego symptomy kryzysu są sygnałem, by zatroszczyć się o siebie kompleksowo!

Jeśli doświadczasz kryzysu wieku średniego, zacznij od zmiany stylu życia, która wpłynie na Twoje samopoczucie, a także w naturalny sposób przyczyni się do lepszej regulacji gospodarki hormonalnej:

• zadbaj o właściwie zbilansowaną dietę i prawidłowe nawodnienie organizmu (dowiedz się więcej o talerzu zdrowego żywienia);
• regularnie się ruszaj (nie musisz chodzić kilka razy w tygodniu na siłownię – wystarczy, że pojedziesz do pracy rowerem, zamiast samochodem);
• ogranicz używki, a najlepiej całkowicie z nich zrezygnuj;
• wypoczywaj nie tylko na urlopie, dbaj o właściwą higienę snu;
• unikaj nadmiernego stresu i korzystaj z metod radzenia sobie z jego objawami (np. relaksacja, medytacja);
• nie zaniedbuj swoich pasji;
• poświęć więcej czasu na kontakty z bliskimi ci ludźmi.

Pamiętaj, że kryzysu nie trzeba rozpatrywać jako zjawiska negatywnego – tkwi w nim potencjał do konstruktywnych zmian. Jest okazją do lepszego zrozumienia własnych potrzeb, odkrycia drzemiących w Tobie możliwości czy zakończenia toksycznych relacji. Zamiast więc poddawać się depresyjnym myślom, wykorzystaj czas przełomu na mądre decyzje i rozwój osobisty. Nie wahaj się przy tym korzystać ze wsparcia bliskich czy profesjonalnej pomocy. Oparciem dla Ciebie niech będzie także świadomość, że Twoje doświadczenie podzielają miliardy mężczyzn na całym świecie. To naturalny proces, po którym zwykle życie okazuje się spokojniejsze, pełniejsze, szczęśliwsze.